Einstein’ın rüyası ne kadar gerçekleşti?
Prof. Dr. Feza Gürsey
Einstein’ın rüyası kısım kısım olumlu bir sonuca vardı diyebiliriz. Gravityasyonla Maxwell teorisi nihayet birleşti; tabii tam Einstein’ın istediği gibi birleşmedi. Öncelikle Einstein teorisini daha genel bir hale getirmek gerek, yeni bir simetri kullanarak. Buna süper simetri diyoruz. Yani Bose partikülleri ve Fermi partikülleri arasındaki bir simetriyi kullanarak. Bu şekilde Einstein teorisini genişletirsek o genişlemiş teori gayet güzel Maxwell teorisi ile gayet güzel birleşebiliyor. Bunun adına “genişlemiş süper gravite” deniyor. Yani Einstein’ın yapmak istediği yapıldı. Ama kâfi değil. Çünkü Einstein’dan beri iki alan teorisi daha var. Birisi zayıf entraksiyonların alan teorisi, diğeri de kuvvetli entraksiyonların alan teorisi. O halde şimdi yapacağımız şey onları da birleştirmek.
Bunlardan iki tanesi daha birleşti. Yani Maxwell teorisinin birleşme yeteneği var, gravitasyonla birleşebiliyor, zayıf entraksiyon fiziği ile de birleşebiliyor. O şekilde elektromanyetizma, zayıf entraksiyonları birleştiren teori Weinberg – Salam teorisi son derece iyi bir durumda. Fakat kuvvetli entraksiyonların alan teorisiyle birleştirmek henüz mümkün olmadı. Onların hepsini de gravitasyon teorisi ile birleştirmek hiç mümkün olmadı daha. Fakat bazı umutlar var. Eğere bütün bunlar olursa, Einstein’ın büyük rüyası biraz değişik bir şekilde gerçekleşecek.
Einstein’ın belirsizlik prensibine karşı oluşu felsefi nedenli, ikincisi de geometrik anlamının olmadığını sandığı için. Fakat şimdi kuantum alan teorilerinin de geometrik açıklamaları bulundu. Çok tuhaf bir şey matematiğin son gelişmeleri, Fiber bundle geometrisi dediğimiz geometrilere uyuyor. Bu son gelişmelerle, yalnız uzay – zamanın değil, fakat Hilbert uzayının da geometrisini kale alırsak Einstein’ın rüyası belki gerçekleşecek. Çünkü şimdi bütün temek fizik Einstein’ın ümit ettiği gibi alan teorisi haline geldi. Bu alanları bir gün birleştirmek mümkün olacak. O zaman Einstein herhalde mezarında rahat edecektir. Çok teşekkür ederim.
*Bilim ve Ütopya, Nisan 1998
