Evrende nadir olarak görülen süpernovalar, enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlaması haline verilen bir addır. Süpernovaları diğer yıldızlarda ayıran en önemli fark güneşe göre parlaklığının milyonlarca kat daha büyük olmasıdır.
Bir süpernovanın parlaklığını kaybetmesi için aylar ve yıllar geçmesi gerekebilir. Sönme sürecine girdiğinde süpernova tarafından yayılan enerji güneşin 10 milyar yılda yaydığı enerjiye denk gelirken patlama sonucunda madde, evrede bir noktadan diğerine iletilmektedir. Bugüne kadar yapılan gözlemlerde görülen en büyük süpernova SN2006 olup galaksimize olan uzaklığı 238 milyon ışık yılıdır.
Süpernovalar ve Yıldız Çarpışması
Warwick üniversitesinde yapılan bir araştırmada astronomlar tarafından süpernova patlamalarına ilişkin önemli bilgiler açığa çıkarıldı. Öksüz süpernova olarak adlandırılan ve patlama zamanları tespit edilemeyen süpernovalar, temel de nötron yıldızını meydana getiren beyaz cücelerden oluşmaktadır.
Yapılan araştırmalarda patlama sırasında insan iskeletini de oluşturan kalsiyum atomlarının uzaya saçıldığı görülürken bu olayın Carl Sagan tarafından söylenen “hepimiz yıldız tozundan yapıldık” sözünü hatırlattığı belirtiliyor.
Beyaz cüce yıldızların oluşumunda sarı cüce yıldızların 10 milyar yıllık ömrünü tamamlaması ve sonrasında dış gaz katmanlarının uzaya üflenmesi, yaşadığımız gezegene eşdeğer büyüklükte beyaz cüceleri ortaya çıkarıyor. İlerleyen süreçte ise beyaz cüceler, komşu güneşten çektiği gaz ile kütle kazanarak süpernovaları oluşturuyor. Her ne kadar önceden tahmini mümkün olmayan patlamalar olarak görülse de beyaz cücelerin çarpışması ile oluşan süpernovaların diğerlerine göre daha kolay tahmin edildiği görülüyor.
Süpernova ve Uzaya Saçılan Kalsiyum Atomu
Warwick Üniversitesinde yapılan araştırmanın diğer bölümlerinde ise teleskoplar ile incelenen süpernova çevresinde görülen kalsiyum atomları yer alıyor. Patlama sırasında oluşamayacağı düşünülen bu atomların patlayan yıldızlarda yer aldığı düşünülmekte. Daha açık bir ifade ile kalsiyum atomlarının beyaz cüce çarpışmaları sonucunda oluştuğu belirtiliyor.
Bugün insan iskeletini de oluşturan kalsiyum atomlarının ana kaynağının bu patlamalar olduğu düşünülürken bu denklemdeki tek sorunun süpernova patlamalarının uzayın farklı noktalarında gerçekleşmesi olduğu söyleniyor.
Patlamalara ilişkin ilgi çekici detaylardan bir diğeri ise patlamanın tahmin edilemeyen yerlerde gerçekleşmesidir. Genellikle bu patlamaların galaksiyi oluşturan yıldızların ışığı ile aynı hizada olması beklenirken süpernovaların, asıl ait oldukları gezegen dışında farklı ve uzak noktalarda patladığı görülüyor.
Bir sonraki yazımızda nötron yıldızları ve beyaz cüceler hakkında daha detaylı bilgiler bulabilirsiniz.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCpernova
(2) http://www2.warwick.ac.uk/
