Bir önceki yazımızda süpernovaların oluşumu, beyaz cüce yıldızlar ve Warwick Üniversitesinde süpernovalara ilişkin yapılan bazı araştırmalardan söz etmiştik. Astronomlar için uzayın farklı köşelerinde görülen süpernovalar ve beyaz cüce çarpışmaları her ne kadar kalsiyumun ana kaynağı olarak kabul edilse de çözülmesi zor bazı soruları ortaya çıkarıyor.
Hubble Uzay Teleskopu ile yapılan gözlemlerde meydana gelen patlamaların çekirdek çökmesi sonucu oluşan süpernovalardan kaynaklanmadığı belirlendi. Başlangıcı hakkında bilgi sahibi olunmayan süpernovalar, uzun yıllardır bilim insanlarının ilgisini çekmekte. Tarihte çıplak gözle görülen en parlak süpernova olan SN 1006, 1006 yılında gözlemlenirken galaksilerin oluşumunda bizlere önemli ipuçları veriyor.
Beyaz Cüceler ve Yalnız Süper Novalar
Kalsiyum bakımından zengin olan süper novalar, klasik süpernovalar kadar parlak olmasa da astronomlar tarafından evrenin kalsiyum kaynağı olarak gösterilmekte. Üstelik bu patlamalar diğerleri kadar uzun sürmediği gibi klasik süpernovalara oranla %50 oranında kalsiyum içermektedir.
Gama Işını Patlamaları
Bu patlamaların en önemli özelliği oldukça kısa sürmesi, önceden öngörülememesi ve genellikle yüksek enerjili fotonların atılımıyla oluşmasıdır. Ortalama 0.1 – 100s içerisinde gerçekleşen ve ≥100KeV yoğunluğunda enerji içeren patlamalar hakkında iki farklı görüş bulunmaktadır. Bu görüşlerin ilkinde hipernova olayının gerçekleşmesinden söz edilirken diğerinde nötron yıldızlarının birbirleriyle çarpışması dile getirilmektedir.
Bu çarpışmalar sonucunda kara deliğe dönüşen nötron yıldızları, aynı zamanda kısa süreli gama ışını patlamalarına neden olmakta ve bu patlamalarla birlikte klinova olarak isimlendirilen küçük süpernova patlamaları meydana gelmektedir.
İlk yazıdan itibaren evrendeki kalsiyum zenginliğinin nereden ve nasıl oluştuğu sorusuna cevap aramaya çalıştık. Süpernovaların yüksek oranda kalsiyum içermesi başta asıl kaynağın burası olduğunu düşündürse de beyaz cücelerinde kalsiyum bakımından zengin olması ve nötron yıldızlarıyla çarpışması sonucunda süpernovaların oluşması, bizi asıl kaynağa yönlendirmektedir. Bugün gözlemler sonucunda yapılan yorumlarda kalsiyum zengini süpernovaların iki beyaz cüce yerine beyaz cüce – nötron yıldızı çarpışması sonucunda oluştuğu kanısına varılmıştır. Fakat bu teorinin geçerli olabilmesi için yüksek enerjili gama ışını patlamalarının da gözlemlenmesi gerekiyor.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) http://tr.wikipedia.org/wiki/Gama-%C4%B1%C5%9F%C4%B1n_patlamas%C4%B1
(2) http://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCpernova
(3) http://tr.wikipedia.org/wiki/Beyaz_c%C3%BCce
(4) Popular Science – Eylül 2014, syf 35
