Avrupa Uzay Ajansı, XMM- Newton Gözlemevi tarafından yapılan çalışmalarda, evrenin ilk yıldızlarında oluşan patlamalar ve son dönemde gözlenen GRB130925A patlaması hakkında bazı bilgiler verildi. Geçtiğimiz aylarda yayınlanan bir haberde dünyadan yaklaşık 5,6 milyar ışık yılı uzaklıktaki GRB130925A adı verilen gökada yıldızında oldukça yüksek enerjili bir ışıma olan gama ışını patlaması gözlenmişti.
Gökbilimcilere göre meydana gelen bu patlamanın ardında mavi dev olarak adlandırılan bir yıldız bulunmaktaydı. GRB130925A adı verilen yıldızda meydana gelen patlama, evrende oldukça ender rastlanan bir olayın gözlenmesini sağladı. GRB130925A üzerinde yapılan gözlemlerde ağır elementlerin oldukça az olduğu ve yoğunlukla hidrojen ve helyumdan oluştuğu görüldü. Büyük Patlama sonrasında ortaya çıkan ilk yıldızlar aynı GRB’de olduğu gibi büyüt patlamalara neden olmuştur.
Mavi Dev Yıldızlar – Gama Işını Patlaması
IAPS’de görev alan Dr. Luigi Piro, GRB130925A’nin metal birikimi açısından fakir olduğunu ve bu özelliğin evrenin ilk yıldızlarından birisi olduğuna işaret ettiğini söyledi. Üstelik patlama sonrasında yapılan gözlemlerde X-ışını aletleri tarafından fark edilen patlamanın birkaç aylık süreçte önemli izler bıraktığı belirtiliyor.
Gama Işını Patlamaları
Gama ışını patlamaları, evrende nadir olarak gözlenen ve evrenin en parlak patlamaları olarak nitelendirilen olaylardır. GRB130925A’nın diğer benzer patlamalara oranla 1,9 saatlik gama ışını yaydığı ve sonrasında 6 saat süre boyunca X ışını yayarak sönümlendiği gözlendi. Bir gama ışını patlamasının ortalama 20 – 50 saniye arasında olduğu düşünülürse 1,9 saatlik bir patlama, oldukça uzun ömürlü olarak nitelendirilebilir. Bu kadar uzun süreli bir patlamanın esas nedeni ise patlamaya neden olan yıldızın oldukça büyük olmasıdır.
GRB130925A üzerinde yapılan incelemelerde patlama kaynağının mavi süperdev bir yıldız türü olduğu düşüncesi ortaya çıktı. Bu tip patlamalar ve yıldızlar, evrenin ilk dönemlerinde yaygın olarak görülmekteydi. Meydana gelen bu olay ise GRB130925A’nın evrenin ilk yıldızları hakkında önemli bilgilerin elde edilmesini sağlayacak gibi görünüyor.
Yararlanılan Kaynaklar
(1) http://tr.wikipedia.org/wiki/Gama-%C4%B1%C5%9F%C4%B1n_patlamas%C4%B1
(2) http://www.astronomidiyari.com/?p=12482
(3) Bilim Teknik Dergisi – Eylül 2014
