Dünyanın manyetik alanı ya da manyetik kutuplar, farkında olmadan sürdürdüğümüz yaşantımıza her geçen gün farklı şekillerde etki ediyor. Yeryüzünün yaklaşık 3200 km altında yer alan ve yaklaşık 5700 °C ‘deki bu bölge de çoğunluğu sıvı demirden oluşan devasa okyanus, görünmeyen bir kuvvetin esas sorumlusudur. Jeodinamo göz önünde bulundurulduğunda sıvı hareketi ile oluşan elektrik akımı, manyetik alanların oluşmasına neden olmaktadır.
Yüklü olan metal parçacıklar, manyetik alanlardan geçtiğinde döngüsel bir elektrik akımının oluşmasına neden olur. Yine çekirdekte meydana gelen sıvı hareketine bağlı olarak oluşan manyetik alanlar, çekirdekte devam eden yeni akımların oluşmasını sağlar. Şematik olarak çekirdekte gerçekleşen bu olay, Güney Kutbu yakınlarında Dünya’dan çıkarak gezegenin etrafını dolaşır ve Kuzey Kutbu yakınlarında tekrar çekirdeğe döner.
Coğrafik olarak incelendiğinde bu döngü içerisinde manyetik kutuplar birbirine yakın olarak görülse de manyetik alanda yaşanan değişme nedeniyle sürekli yer değiştirir. 2013 yılında yayınlanan verilere göre 21.yy’ın başlarında manyetik kutupların 9 km yer değiştirdiği, son yıllarda yaşanan değişimle bu rakamın 41 km’ye ulaştığı belirtilmiştir.
Manyetik Kutuplar Hızla Yer Değiştiriyor
Kaliforniya Üniversitesi’nde bir grup araştırmacı tarafından yapılan çalışmalar sonucunda manyetik kutupların geçmişe oranla çok daha kısa zaman aralıklarında yer değiştirdiği görüldü. Geophysical Journal International’da yayınlanan araştırma sonuçlarına göre 780.000 yıl önce gerçekleşen yer değiştirme olayı, 100 yıldan daha kısa bir sürede meydana geldi.
Araştırma detaylarında, çalışmanın Sulmona havzasında yer alan eski göl tortullarında, katmanların incelenerek gerçekleştirildiği belirtilirken, farklı zamanlarda oluşan katmanların manyetik alan yönelimine bakılarak manyetik kutupların hangi zaman aralığında yer değiştirdiği görülebiliyor. Yine sunulan verilerde 768.000 yıl önce Dünya’nın manyetik kutupları yer değiştirmeden önce yaklaşık 6000 yıl süren bir kararsızlık dönemi yaşadığı görülüyor.
Uzmanlara göre manyetik kutupların yer değiştirmesi sırasında yaşanan kararsızlık dönemi, insanlar açısından ciddi bir tehdit unsuru oluşturabilir. Dünya’nın sahip olduğu manyetik alan Güneş’ten yayınlan yüksek enerjiye sahip parçacıklar ve kozmik ışınların yeryüzüne ulaşmasını engelliyor. Bu manyetik alanda azalma yaşandığı dönemlerde yeryüzüne ulaşan ışınların miktar olarak artması, genetik mutasyonlar ya da kanser hastalarında sayının artmasına neden olabilir.
Çalışma sonucunda yapılan ölçümlerde ise Dünya’nın manyetik alanının normale oranla on kat hızlı azaldığı ve önümüzdeki birkaç bin yıllık süreçte yeniden yer değiştireceği belirtiliyor.
Kaynaklar
(1) Bilim.Org
(2) Bilim Teknik 12/14
(3) Geophysical Journal International
