“ Atomlardan oluşan ve atomlardan oluştuğu için tanecikli yapıya sahip olan nesnelere madde adı verilir.” Bu tanım genel olarak bütün kimya bilginlerinin kabul edebileceği bir tanım olup bana ait bir tanımlamadır. Ne şekilde olursa olsun madde tanecikli yapıda olup atom denilen ve gözle görülemeyecek kadar küçük olan yapılardan meydana gelmiştir. Modern kimyanın tanımı ise basitçe şöyledir; ”hacmi ve kütlesi olan nesnelere madde adı verilir.” Asıl olarak bir nesnenin hacmi ve kütlesinin olma nedeni, o yapıyı oluşturan taneciklerden yani atomlardan kaynaklanmaktadır. Gözle görülemeyen ve kuantum fiziğinin, atom fiziğinin oluşmasına neden olan atom adı verilen nesne asıl olarak hacmi ve kütlesi olan taneciklerdir. Bu tanecikler bir araya gelerek bugünkü madde tanımlamasının oluşmasına neden olmaktadır. Zaten atomun tanımlaması da basitçe şöyledir: ”maddenin en küçük yapıtaşına atom adı verilmektedir.” Bu atom denilen yapıtaşları üç ana parçacıktan oluşmaktadır, bunlar ise: proton, nötron ve elektron adı verilen parçacıklardır. Bu parçacıkların sayısı ise o atomun iç dinamiğini, yani kimyasal özelliklerini meydana getirmektedir.Bu özelliklerden bir kısmı ise maddenin fiziksel özelliklerini etkilemektedir. Sonuçta ise belli sıcaklıkta katı, belli sıcaklıkta sıvı, belli sıcaklıkta gaz halinde bulunan bir madde yapısı ile karşılaşmaktayız. Asıl olan şudur, maddenin hangi sıcaklıklarda katı, hangi sıcaklıklarda sıvı ve hangi sıcaklıklarda gaz halinde bulunacağı, o maddenin atomik yapısı yani kimyası ile ilgilidir; ancak maddenin katı, sıvı ve gaz halinde bulunma şekli ise o maddenin fiziksel özelliğini ifade etmektedir. Ben bunu basit bir örnek ile ifade etmeye çalışacağım…Demir elementi dayanıklı bir elementtir ve bu elementin katı halden sıvı hale geçmesi için binlerce derecelik bir sıcaklığın olması gerekmektedir, ama yine bir metal tipi olan civa ise oda sıcaklığında sıvı hale geçmektedir. İşte bu hal değiştirme sıcaklıklarını belirleyen atomun genel yapısı yani kimyasal özellikleridr, ancak maddenin hal değiştirmiş hali o maddenin fiziksel yapısının değiştrilmiş halidir. Yani sıvı haline getirilmiş bir madde istenirse tekrar kolaylıkla katı hale getirilebilinir. Bu nedenle de maddenin hal değişimi fiziksel bir değişim olarak ifade edilmektedir. Konunun içerisine dalmışken basitçe bu hal değişikliklerinde maddenin özelliklerine basitçe değinmeden edemeyeceğim…Katı madde, maddenin en kararlı hali olup kendine has bir şekli vardır. Sıvı olan maddelerin ise kararlı halleri daha azalmış olup atomlar arası uzaklık biraz daha açılmıştır, ayrıca sıvı maddeler konuldukları kabın şeklini almaktadırlar. Gaz halindeki maddeler ise maddenin en kararsız hali olup atomlar arası iyice artmıştır. Peki, maddenin halleri sadece bunlar mı? Tabi ki hayır… Bir de ağır sanayide kullanılan ve benim maddenin yıldızlarda bulunan hali adını verdiğim bir hali mevcuttur. Evet , yanlış duymadınız; maddenin yıldızlarda bulunan bir hali vardır ki; maddenin bu haline plazma hali adı verilmektedir. Maddenin plazma hali olarak adlandırılan ve sanayide kullanılan şekline yarı plazma hal, yıldızlarda bulunan haline ise tam plazma hal adı verilen bir durumu da mevcuttur. Bu hal yüksek sıcaklıkta ya da yüksek basınçta ortaya çıkan bir hal durumudur. Genellikle on bin derecenin üzerindeki sıcaklıklarda gazlar yörüngelerinde bulunan elektronları kaybederek iyon haline gelirler. Ben burada gazlar gelir diyorum, ancak genel olarak on bin dereceyi bulan sıcaklıklarda gaz haline dönmeyen madde de kalmayacaktır. Maddenin plazma hali denilen hal durumu genel ifadeler çerçevesi içerisinde iki gruba ayrılmaktadır. Bunlardan birisi daha az sıcaklık ya da basınç altında oluşan ve adına kısmi iyonlaşmış plazmalar denilen şekli, ikinci olarakta daha yüksek sıcaklıkta ya da basınçta oluşan ve özellikle de yıldızlarda görülen plazma hali vardır ki, buna da tam iyonlaşmış plazma hali adı verilmektedir.
NOT 1: Bu makaleyi canım kızım Şerife Sena ŞAHİN’e ithaf ediyorum.
NOT 2:Bu makaleyi yazarken bana ait olan maddenin halleri üzerine adlı makaleden alıntı yaptım. webmaster@lutfisahin.com
