Parçacık fiziğinde son yıllarda yaşanan gelişmeler, maddeyi oluşturan temel parçacıkların incelenmesi açısından önemli gelişmelere sahne oluyor. Bugün belli başlı merkezlerde yürütülen çalışmalar, ihtiyaç duyulan büyük enerjiler ve başlangıç maliyetleri nedeniyle oldukça büyük bütçeleri gerektiriyor.
Parçacık Fiziği konusunda çalışma yapan alanlar incelendiğinde büyük ekonomiler ve büyük güçlerin egemen olduğu görülebiliyor. Örneğin Brookhaven Ulusal Laboratuarı ABD’de kurulmuş olup Dünya’nın ilk ağır iyon çarpıştırıcısı olma özelliğini taşımaktadır. Yine Rusya’nın Novosibirsk bölgesinde kurulu olan Budker Nükleer Fizik Enstitüsü bu alanda çalışma yapan en önemli laboratuarlardan birisidir.
Parçacık Fiziğine İlişkin Çalışma Yapılan Bölgeler
Yukarıda ki iki örnek dışında günümüzde önemli bir başarıya sahip olan CERN, 2008 yılında ilk deneylerini yapmaya başlamış olsa da geçen 6 yıllık süreçte en yüksek enerji bandı, nötral akım keşfi ve LHC gibi önemli deneyleri gerçekleştirmiştir. CERN dışında Hamburg’da kurulu olan parçacık fiziği laboratuarı, Chicago’da Fermilab ve SLAC doğrusal hızlandırıcı merkezi, bugün elde ettiğimiz bilgilerin temelini oluşturmakta.
Ülkemizde yapılan çalışmalara göz atıldığında parçacık fiziği konusunda yoğunlukla teorik çalışmaların gerçekleştirildiği görülebilir. Her ne kadar son yıllarda deneysel araştırmalar için yurt dışında yer alan araştırma merkezlerinde görev alınsa da bu alanda oldukça yetersiz olduğumuz söyleyebiliriz.
Çin, Hızlandırıcı İçin Çalışmalara Başladı
Bu kadar ön bilgi ya da detaydan sonra asıl konumuza gelelim. Pek çok ürün grubunda hakimiyeti bulunan hem ekonomisi hem de iş gücü ile dünya ekonomisinde önemli bir payı olan Çin, dünyanın en büyük parçacık çarpıştırıcısını kurmak için hazırlanıyor. Planlamalara göre çarpıştırıcının 2028 yılında tamamlanması düşünülürken yaklaşık 52 km’lik bir uzunluğa sahip olması bekleniyor.
Yeni kurulması planlanan çarpıştırıcının sağlayacağı avantajlar arasında Higgs bozonu ve diğer parçacıklar ile etkileşimleri konusunda daha detaylı bilgilerin elde edilebileceği düşünülmekte. Ayrıca 52 km’lik tünelde hem elektron pozitron çarpıştırıcı hem de proton-proton çarpıştırıcının yer alması bekleniyor.
Çin’de gerçekleşen bu atılımdan sonra gözler Avrupa ve ABD’ye çevrilirken planlar dahilinde bu alanlarda 2035 yılında önce büyük bir atılımın gerçekleşmesi beklenmiyor. Fakat Çin’de dahil olmak üzere bu çaplı bir projenin şuan ki imkanlar ile tek başına yürütülmesi zor görünmekte. Gelecekte ülkemizin de dahil olduğu bir projeyi görmek dileğiyle…
Yararlanılan Kaynaklar
(1) http://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Hadron_%C3%87arp%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1r%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1
(2) http://en.wikipedia.org/wiki/Particle_physics#Experiment
(3) http://en.wikipedia.org/wiki/SLAC
